Πότε και γατί η Ψυχοθεραπεία μπορεί να μην είναι αποτελεσματική

Η ψυχοθεραπεία είναι μια αναγνωρισμένη και αποτελεσματική μέθοδος θεραπείας για πληθώρα ψυχολογικών και συναισθηματικών προβλημάτων, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και οι διαταραχές προσωπικότητας. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά της δεν είναι καθολική και δεν βοηθάει όλους τους θεραπευόμενους εξίσου. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποδειχθεί μη αποτελεσματική ή λιγότερο αποτελεσματική σε ορισμένες περιπτώσεις, και παράγοντες όπως η φύση του προβλήματος, η δέσμευση του ατόμου και η θεραπευτική σχέση μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματά της.

1. Έλλειψη δέσμευσης και συμμετοχής από τον θεραπευόμενο

Έρευνες δείχνουν ότι η ενεργή συμμετοχή του θεραπευόμενου στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία της. Χωρίς τη θέληση για αλλαγή και την προσωπική δέσμευση του θεραπευόμενου, οι τεχνικές της ψυχοθεραπείας δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα. Μελέτη των Swift και Greenberg (2012) κατέδειξε ότι οι θεραπευόμενοι που εγκατέλειψαν τη θεραπεία νωρίς παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερη βελτίωση σε σχέση με όσους ολοκλήρωσαν τον πλήρη κύκλο συνεδριών. Αυτό συχνά οφείλεται είτε σε αμφιβολία για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας είτε στην απροθυμία για αυτο-ανάλυση, που είναι απαραίτητη για την αλλαγή βαθύτερων συμπεριφορών και πεποιθήσεων.

2. Διάγνωση ψυχωτικών διαταραχών ή βαριάς μορφής κατάθλιψης

Οι ψυχωτικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια και η βαριά κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία, ενδέχεται να είναι ανθεκτικές στις καθιερωμένες μορφές ψυχοθεραπείας, ιδίως αν δεν συνδυαστούν με φαρμακευτική αγωγή. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική για άτομα με ψυχικές διαταραχές ανήκουσες στο άξονα ΙΙ (π.χ., διαταραχές προσωπικότητας) παρά για διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια (Bach & Hayes, 2002). Μια συστηματική ανασκόπηση που πραγματοποίησαν οι Jauhar et al. (2014) έδειξε ότι η ψυχοθεραπεία προσφέρει περιορισμένα αποτελέσματα σε ασθενείς με σχιζοφρένεια σε σύγκριση με τη φαρμακευτική αγωγή. Παρά την αναγνώριση της χρησιμότητας της ψυχοθεραπείας, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή, οι ασθενείς με σοβαρές ψυχωτικές εκδηλώσεις ενδέχεται να μην είναι σε θέση να συμμετάσχουν πλήρως ή να αποκομίσουν τα ίδια οφέλη.

3. Ακατάλληλη εφαρμογή θεραπευτικών τεχνικών και μη ικανοποιητική θεραπευτική συμμαχία

Η θεραπευτική σχέση ή συμμαχία, που περιλαμβάνει τη διαπροσωπική σύνδεση και εμπιστοσύνη μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία της ψυχοθεραπείας. Έρευνες, όπως αυτή του Horvath και Greenberg (1989), δείχνουν ότι η καλή θεραπευτική συμμαχία είναι ισχυρός προγνωστικός δείκτης για την επιτυχή θεραπεία. Σε περιπτώσεις όπου ο θεραπευόμενος νιώθει ότι δεν γίνεται κατανοητός ή δεν ταιριάζει με το θεραπευτή του, η δέσμευση και το αίσθημα ασφάλειας μειώνονται, γεγονός που μπορεί να εμποδίσει την πρόοδο. Η χρήση ακατάλληλων ή ανεπαρκώς προσαρμοσμένων θεραπευτικών τεχνικών μπορεί επίσης να μειώσει την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας, όπως παρατηρήθηκε από τον Lambert (2013), ο οποίος τονίζει τη σημασία της εξατομικευμένης προσέγγισης στη θεραπεία.

4. Προβλήματα με την αυτογνωσία και την κριτική σκέψη του θεραπευόμενου

Οι θεραπευτικές μέθοδοι που απαιτούν ενδοσκόπηση και κριτική ανάλυση, όπως η ψυχοδυναμική θεραπεία, μπορεί να είναι δυσκολότερες για άτομα που δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα εσωτερικά τους συναισθήματα ή τις πεποιθήσεις τους. Άτομα με χαμηλή αυτογνωσία ή περιορισμένη ικανότητα αυτοανάλυσης ενδέχεται να δυσκολεύονται να ακολουθήσουν και να κατανοήσουν βαθύτερες μορφές θεραπείας. Μια μελέτη του Shedler (2010) έδειξε ότι τα άτομα που δυσκολεύονται στην ενδοσκόπηση έχουν μικρότερα θεραπευτικά οφέλη, ενώ αντίθετα, οι θεραπευόμενοι με υψηλότερη ενδοσκοπική ικανότητα επιτυγχάνουν μεγαλύτερη βελτίωση μέσω της ψυχοθεραπείας.

5. Η πεποίθηση ότι η θεραπεία δεν θα βοηθήσει

Η προσδοκία του θεραπευόμενου σχετικά με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά την έκβαση της διαδικασίας. Έρευνες στον τομέα της ψυχοθεραπείας καταδεικνύουν ότι οι προσδοκίες παίζουν σημαντικό ρόλο, με άτομα που έχουν υψηλές προσδοκίες για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας να έχουν καλύτερα αποτελέσματα (Constantino et al., 2011). Από την άλλη, όταν ο θεραπευόμενος προσεγγίζει τη θεραπεία με δυσπιστία ή αρνητική στάση, αυτό μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην πρόοδο. Ο θεραπευτής χρειάζεται σε αυτές τις περιπτώσεις να δουλέψει πάνω στην ανάπτυξη εμπιστοσύνης και στην ενίσχυση της θετικής στάσης του ατόμου.

6. Οικονομικές δυσκολίες και διάρκεια θεραπείας

Η διακοπή της θεραπείας λόγω οικονομικών περιορισμών αποτελεί έναν ακόμη λόγο για τον οποίο η ψυχοθεραπεία μπορεί να μην αποδειχθεί αποτελεσματική. Η ψυχοθεραπεία, ιδίως σε περιπτώσεις μακροχρόνιων θεραπευτικών μεθόδων, μπορεί να επιβαρύνει οικονομικά τον θεραπευόμενο, με αποτέλεσμα την πρόωρη διακοπή της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η πλήρης διάρκεια της θεραπείας έχει ισχυρό αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητά της, με μεγαλύτερες διάρκειες να οδηγούν σε καλύτερα αποτελέσματα (Lambert, 2013).

Η ψυχοθεραπεία είναι ένα εξαιρετικά ισχυρό εργαλείο ψυχικής υγείας, αλλά η επιτυχία της δεν είναι εγγυημένη για όλους τους θεραπευόμενους και όλες τις καταστάσεις. Παράγοντες όπως η προσωπική δέσμευση, η διάγνωση του προβλήματος, η σχέση με τον θεραπευτή, καθώς και οι ατομικές ικανότητες για αυτοανάλυση μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματά της. Για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας, η επιλογή του κατάλληλου θεραπευτικού μοντέλου και η προσαρμογή της θεραπείας στις ατομικές ανάγκες του ατόμου είναι κρίσιμες.

Αρθρογραφεί η ομάδα του Therapyway